نيروی مرموز حيات بهره‏مندند .
زنده‏ترين امواج اجتماعی ، امواج و جنبشهای دينی است . پيوند اين امواج‏
و اين نهضتها با جوهر حيات و فطرت زندگی از هر چيز ديگر اصيلتر است .
در هيچ حركت و در هيچ موج ديگر اين اندازه نيروی حياتی و قدرت رشد و
بالندگی وجود ندارد .
تاريخ اسلام ، از اين نظر سخت آموزنده و تكاندهنده است . اسلام در
ابتدا به صورت يك موج بسيار كوچكی پديد آمد . آن روز كه حضرت محمد بن‏
عبدالله صلی الله عليه و آله از كوه " حرا " به زير آمد در حالی كه‏
دنيای درونش دگرگون شده بود و با دريای غيب و ملكوت اتصال يافته و از
فيوضات الهی لبريز شده بود و فرياد برآورد : " « قولوا لا اله الا الله‏
تفلحوا » " اين موج شروع شد .
برخلاف هزاران امواج پر سرو صدا و پر دبدبه جهان ، در روزهای اول از
چهار ديوار خانه‏ای كه تنها سه تن : محمد ( ص ) و خديجه و علی ( ع ) را
دربر می‏گرفت تجاوز نمی‏كرد . اندكی طول نكشيد كه به ساير خانه‏های مكه‏
سرايت كرد . پس از حدود ده سال به خارج مكه بالخصوص مدينه كشيده شد ،
و در مدت كمی به ساير نقاط جزيرش العرب امتداد يافت ، و در كمتر از
نيم قرن دامنه‏اش سراسر جهان متمدن آنروز را گرفت و آوايش به همه گوشها
رسيد .
اين موج ، همانطور كه خاصيت موجهای زنده است ، به موازات اينكه رو
به وسعت و گسترش نهاد ، بر قوت و قدرت و طول خويش افزود . هيچ دين ،
آئين ، مسلك و نهضتی را نمی‏توان يافت كه در طول اين چهارده قرن تحت‏
تأثير اسلام قرار نگرفته باشد و هيچ