آنچه بيش از همه در خور اهميت و قابل توجه است دعوتهايی است كه در
همه ابعاد پيشروی داشته است ، هم سطح بسيار وسيعی را اشغال كرده و هم‏
قرنهای متمادی در كمال اقتدار حكومت كرده و هم تا اعماق روح بشر ريشه‏
دوانده است .
اينگونه دعوتهای سه بعدی مخصوص سلسله پيامبران است . كدام مكتب فكری‏
و فلسفی را می‏توان پيدا كرد كه مانند اديان بزرگ جهان ، بر صدها ميليون‏
نفر ، در مدت سی قرن و بيست قرن و حداقل چهارده قرن حكومت كند و به سر
ضمائر افراد چنگ بيندازد ؟ همين جهت سبب شده كه پيامبران ، مستقيم يا
غير مستقيم ، آفريننده اصلی تاريخ باشند .
تاريخ به دست بشر و بشر بيش از هر چيز ديگر به دست پيامبران ساخته و
پرداخته شده است . اگر در عرصه خلاقيت و سازندگی ، زمينه را " انسان "
فرض نمائيم هيچ هنرمند و صنعتگری به پای پيامبران نمی‏رسد . ناموس‏
آفرينش ، جهان را مسخر انسان ، و انسان را مسخر نيروی ايمان ، و
پيامبران را سلسله جنبان اين نيرو قرار داده است .
هر چيزی جز آنچه ايمان نام دارد ، از عقل و علم و هنر و صنعت و قانون‏
و غيره ، ابزاری است در دست آدمی و وسيله‏ای است برای ارضای تمايلات و
تسكين غرائز و تأمين خواسته‏های پايان ناپذير او . آدمی همه اينها را در
راه مقاصد و هواهای نفس خويش استخدام می‏كند و همچون ابزاری از آنها
بهره می‏برد . تنها نيروی ايمان است - آن هم از نوع ايمانی كه پيامبران‏
عرضه می‏كنند - كه از يك طرف