روح و واقعيت انسان مبدل به او بشود .
حكماء اسلامی در اين زمينه سخنان فراوان و بسيار جالبی دارند كه اكنون‏
مجال بحث در آنها نيست . اينجا با يك رباعی عارفانه در اين زمينه سخن‏
را كوتاه می‏كنيم :
گر در طلب گوهر كانی ، كانی
ور در پی جستجوی جانی ، جانی
من فاش كنم حقيقت مطلب را
هر چيز كه در جستن آنی ، آنی

خوديابی و خدايابی

باز يافتن خود ، علاوه بر اين دو جهت ، يك شرط ديگر هم دارد ، و آن‏
شناختن و باز يافتن علت و خالق و موجد خود است . يعنی محال است كه‏
انسان بتواند خود را جدا از علت و آفريننده خود به درستی درك كند و
بشناسد . علت واقعی هر موجود مقدم بر وجود او است از خودش به خودش‏
نزديكتر است .
« و نحن اقراب اليه من حبل الوريد ( 1 ) و اعلموا ان الله يحول بين‏
المرء و قلبه »( 2 ) .
عرفای اسلامی روی اين مطلب تكيه فراوان دارند كه معرفه النفس و معرفه‏
الله از يكديگر جدا نيست شهود كردن نفس ، آن چنانكه هست كه به تعبير
قرآن " دم الهی " است ملازم است با شهود ذات حق . عرفا حكما را در

پاورقی :
2 - سوره‏ق آيه . 16
1 - سوره انفال آيه . 24