پاورقی :
> ايده آليست ( سوفسطی ) به معنی حقيقی كلمه اينان‏اند .
با اينهمه ما نمی‏توانيم باور كنيم كه انسانی پيدا شود كه دارای خلقت‏
صحيح بوده و مانند ساير افراد انسان كارهای اين نوع را انجام دهد و علوم‏
و ادراكات كه در ساير افراد نوع يافته می‏شود در وی يافته نشود . هر يك‏
از ماها با يك آزمايش دامنه‏دار هزاران فعل از خود ديده كه از علوم‏
مختلفه به عنوان واقع‏بينی ( نه به عنوان انديشه ) سرچشمه می‏گيرد و هر فعل‏
ارادی وی متكی به اراده و هر اراده متكی به علم می‏باشد و همچنين هر يك‏
از ماها هزاران فرد از نوع خود با هزاران فعل ديده كه همه آنها را با
اراده و علم انجام می‏دهد و اين علوم و افكار از خارج سرچشمه می‏گيرد (
البته واقع‏بينی علوم و افكار همه به يك نحو نمی‏باشد چنانكه در مقاله‏های‏
بعدی روشن خواهد شد ) و از اينجا روشن می‏شود كه ايده‏آليست حقيقی يكی از
دو كس خواهد بود :
. 1 كسی كه برخی از علوم و افكار نظری به وی مشتبه شود و در عين حال كه‏
يك سلسله علوم و افكار عملی و نظری كه برای زندگی روزانه لازم می‏باشد در
ذهنش محفوظ و منشأ اثر هستند ، به واسطه اختلافات و تناقضات كه در
افكار و انظار دانشمندان ديده و يا خطاهايی كه از حواس خود مشاهده كرده‏
، معلومات محفوظه خود را به حساب نياورده و از واقع‏بينی آنها غفلت‏
ورزيده و فقط به اشتباهات و تناقضات مزبور چسبيده و می‏گويد علوم و
ادراكات ما از خارج كشف نمی‏كنند يعنی به چيزی علم نداريم .
. 2 كسی كه بدون پيش آمدن آفتهای ذهنی ، برای پاره‏ای از مقاصد فاسده و
آزادی جستن از مقررات و اصول مسلمه اجتماعی ، اين مسلك را پيش گرفته‏
است و در همه چيز ترديد و حتی در ترديد نيز ترديد می‏كند ، در برابر هر
حقيقت روشن و آشكاری مكابره می‏نمايد .
و از اين تقسيم ، روشن است كه راه گفتگو با اين دو دسته مختلف بوده و
هر دسته طريق راهنمايی جداگانه دارد .
اگر با ايده‏آليست " مشتبه " مواجه شديم بايد با رويه معتدلی در وی‏
انصاف را به جنب و جوش آورده بگوييم مراد از " واقع‏بينی " اين معنی‏
نيست كه ما هيچ خطا نمی‏كنيم ، ولی اگر هم هيچ راه به " واقع " نداشته‏
باشيم كاری از پيش نمی‏رود ، و سپس يك سلسله علوم و ادراكات محفوظه‏
خودش را به خودش ارائه داده و مقداری هم از انديشه‏های غير منظم (
انديشه‏هايی كه به دلخواه خود همه وقت می‏تواند بكند ) به پيشش آورده و
تفاوت اين دو دسته از انديشه‏ها را عينا به وی نشان داده تا متذكر شود كه‏
از ته دل به " واقع " معتقد بوده است . در اين صورت وی خواهد ديد كه‏
: >