شبهه 2
حواس ما كه قویترين وسائل علم به واقعيت خارج میباشند پيوسته خطا میكنند ( 1 ) و همچنين وسائل و طرق ديگر غير حواس گرفتار اغلاط زياد هستندپاورقی : . 1 شبهات ايدهآليسم هرچند از آن جهت كه میخواهد برخلاف بديهی و حقايق مسلمه نتيجه بگيرد فاقد ارزش است و هركس میداند مغلطه است و معمولا در پاسخ اين شبهات به وضوح و بداهت مطلب قناعت میكنند ، لكن حل علمی و فلسفی اين مغلطهها دقت زيادی لازم دارد و موقوف بر اين است كه حقيقتا علم ( ادراك ) و ارزش معلومات دانسته شود و اين دو مطلب در مقاله 3 و مقاله 4 مفصلا گفته خواهد شد و در نكته 3 همين مقاله خواهد آمد كه فلسفه ماترياليسم ديالكتيك كه خود را نقطه مقابل ايدهآليسم میداند در بيان حقيقت علم نظريهای را اتخاذ كرده است كه صد درصد ايدهآليستی است. فعلا در مقام پاسخ علمی به شبهه بالا همين مقدار كه در متن اشاره شده كافی است و خلاصه آن اينكه علم دارای خاصه كاشفيت از خارج است ، بلكه علم عين كشف از خارج است و ممكن نيست علم باشد و صفت كشف نباشد ، يا علم و كشف باشد واقع مكشوف وجود نداشته باشد ، و اگر فرض شود واقع مكشوف وجود ندارد كاشفيت وجود ندارد و اگر كاشفيت وجود ندارد پس علم وجود ندارد و حال آنكه به اقرار خصم علم وجود دارد . . 1 مثلا حس باصره ، جسم را از دور كوچك میبيند و از خيلی نزديك بزرگتر از آنچه >