برگرديم به سوی مقصد اصلی

مشاهده ( 1 ) و تجربه به ما اثبات كرده‏اند كه هنگام استعمال حواس ،
در نتيجه تاثيری كه واقعيت ماده در سلسله اعصاب و مغز ما می‏كند
عكس‏العملی مادی در ما پيدا می‏شود كه با به كار انداختن حاسه پيدا شده و
با از كار بازداشتن حاسه از ميان می‏رود .

پاورقی :
. 1 ماديين برای اثبات مادی بودن روح و امور روحی ( و يا فقط به منظور
خلط مبحث و مرعوب كردن طرف ) موضوعاتی را از علوم مختلف - فيزيك ،
فيزيولوژی ، روان‏شناسی و غيره - پيش می‏كشند كه ارتباطی به مدعا ندارد و
چنين وانمود می‏كنند كه اين مطالب دليل قاطع بر مادی بودن روح و خواص‏
روحی است . لهذا لازم است با ذكر چند مقدمه ذهن خوانندگان محترم را به‏
اصل مطلب توجه دهيم .
. 1 هر كسی بالبداهه و حضورا به وجود يك سلسله امور ذهنی كه آنها را
" علوم " و " ادراكات " می‏نامند اذعان دارد . وجود اين امور بر
انسان از وجود عالم خارج روشن‏تر است زيرا اگر فرضا كسی پيدا شود ( مانند
ايده آليستها ) در وجود جهان خارج ترديد كند و ادراكات خود را يكسره‏
باطل يعنی غير مطابق با واقع بداند ، در وجود خود اين ادراكات نمی‏تواند
ترديد كند ، پس وجود يك سلسله امور ذهنی كه هر انسانی حضورا به آنها
آگاه است بديهی است و احتياجی به دليل علمی يا فلسفی ندارد .
. 2 كاوشهای دانشمندان از قديم و جديد ثابت كرده است كه يك سلسله‏
عوامل مادی خاصی كه در خارج از ظرف ذهن موجود است با وضع و كيفيت‏
مخصوص در پيدايش ادراكات حسی دخيل است . كيفيت و چگونگی اين عوامل‏
همواره در علوم طبيعی مطرح بوده و دانشمندان هر يك به نوبه خود نظرياتی‏
داشته‏اند . در فيزيك جديد نيز مباحثی راجع به نور و صورت و غيره و
اينكه امواج اتر در چه حال و چگونه به چشم وارد شده و اعصاب چشم را
متأثر می‏سازد و يا امواج صوتی در چه حال و تحت چه شرايطی اعصاب گوش را
متأثر می‏سازند مطرح می‏شود .
ايضا كاوشهای دانشمندان ثابت كرده كه سلسله اعصاب انسان و حيوان‏
مانند ساير اعضای بدن وظيفه خاصی داشته و اعمال ويژه‏ای را انجام می‏دهند ،
از عوامل >