نسبيون جديد كه قبلا شرح داده شد و مسلك كريتی سيستم و عقيده ماترياليسم‏
ديالكتيك درباب ارزش معلومات كه قبلا اشاره شد و بعدا توضيح داده‏
می‏شود .
همين امر موجب شد كه در قرون اخيره فلسفه اروپا بر محور مسائل مربوط
به علم دور بزند و دانشمندان تحقيقات مختلفی در اين باب بنمايند و
می‏توان گفت در دوره جديد اعتقاد ارزش مطلق معلومات به نحوی كه در قديم‏
معمول بود به كلی منسوخ شده است .
اينك مختصری از عقايد دانشمندان جديد :

نظريه دكارت

دكارت ( 1596 - 1650م ) و پيروانش - كه آنها را " كارتزين " ( 1 )
می‏گويند - به پيروی از ارسطو مكتب جزم را اختيار كردند ولی با اين‏
تفاوت كه ارسطو و پيروانش محسوسات و معقولات هر دو را معتبر و محصل‏
يقين می‏دانستند و در منطق ارسطو در باب " برهان " استعمال معقولات و
محسوسات هر دو جايز شمرده شده است ولی دكارت تنها معقولات را محصل‏
يقين می‏داند اما محسوسات و تجربيات را تنها دارای ارزش عملی می‏داند .
دكارت برخلاف ارسطو ، در منطقی كه خودش در مقابل منطق ارسطو وضع كرده‏
، تنها به معقولات اعتماد می‏كند و از تجربيات نامی نمی‏برد .
دكارت با آنكه به تجربه حسی اهميت داد و خود تا اندازه‏ای اهل تجربه‏
بود آن را فقط وسيله ارتباط انسان با خارج برای استفاده در زندگی مفيد
می‏دانسته نه برای كشف حقيقت . به نقل مرحوم فروغی می‏گويد :
" مفهوماتی كه از خارج به وسيله حواس پنجگانه وارد ذهن می‏شوند
نمی‏توانيم مطمئن باشيم كه مصداق حقيقی در خارج دارند و اگر هم داشته‏
باشند يقين نيست كه صورت موجود در ذهن با امر خارجی مطابقت دارد " .
ايضا می‏گويد :

پاورقی :
. 1 . cartesien