نظريه دكارت
دكارت ( 1596 - 1650م ) و پيروانش - كه آنها را " كارتزين " ( 1 ) میگويند - به پيروی از ارسطو مكتب جزم را اختيار كردند ولی با اين تفاوت كه ارسطو و پيروانش محسوسات و معقولات هر دو را معتبر و محصل يقين میدانستند و در منطق ارسطو در باب " برهان " استعمال معقولات و محسوسات هر دو جايز شمرده شده است ولی دكارت تنها معقولات را محصل يقين میداند اما محسوسات و تجربيات را تنها دارای ارزش عملی میداند . دكارت برخلاف ارسطو ، در منطقی كه خودش در مقابل منطق ارسطو وضع كرده ، تنها به معقولات اعتماد میكند و از تجربيات نامی نمیبرد . دكارت با آنكه به تجربه حسی اهميت داد و خود تا اندازهای اهل تجربه بود آن را فقط وسيله ارتباط انسان با خارج برای استفاده در زندگی مفيد میدانسته نه برای كشف حقيقت . به نقل مرحوم فروغی میگويد : " مفهوماتی كه از خارج به وسيله حواس پنجگانه وارد ذهن میشوند نمیتوانيم مطمئن باشيم كه مصداق حقيقی در خارج دارند و اگر هم داشته باشند يقين نيست كه صورت موجود در ذهن با امر خارجی مطابقت دارد " . ايضا میگويد :پاورقی : . 1 . cartesien