موضوع مذهب و پيشرفت از موضوعاتی است كه بيشتر و پيشتر از آنكه برای
ما مسلمانان مطرح باشد برای پيروان ساير مذاهب مطرح بوده است . بسياری
از روشنفكران جهان فقط از آن جهت مذهب را ترك كردهاند كه فكر
ميكردهاند ميان مذهب و تجدد زندگی ناسازگاری است . فكر ميكردهاند لازمه
دينداری توقف و سكون و مبارزه با تحرك و تحول است ، و به عبارت ديگر
خاصيت مذهب را ثبات و يك نواختی و حفظ شكلها و صورتهای موجود
ميدانستهاند .
نهرو نخست وزير فقيد هند عقايد ضد مذهبی داشته است و بهيچ دين و
مذهبی معتقد نبوده است . از گفتههای وی چنين بر میآيد كه چيزی كه وی را
از مذهب متنفر كرده است ، جنبه " دگم " و يكنواختی مذهب است .
نهرو در اواخر عمر در وجود خودش و در جهان يك ( خلاء ) احساس ميكند و
معتقد ميشود اين خلاء را جز نيروی معنوی نميتواند پر كند . در عين حال از
نزديك شدن به مذهب بخاطر همان حالت جمود و يكنواختی كه فكر ميكند در
هر مذهبی هست وحشت ميكند .
يك روزنامهنگار هندی بنام كارانجيا در اواخر عمر نهرو با وی مصاحبهای
بعمل آورده است ( بفارسی چاپ شده است ) و ظاهرا آخرين اظهار نظری است
كه نهرو درباره مسائل كلی جهانی كرده است .
كارانجيا آنجا كه راجع به گاندی با وی مذاكره ميكند میگويد : بعضی از
روشنفكران و عناصر مترقی عقيده دارند كه گاندی جی با راه حلهای احساساتی
و روشهای معنوی و روحانی
|