شرايط موفقيت مصلح

اكنون به پايان خط رسيده‏ايم . سخن خود را به جمله‏ای نغز از مولای متقيان‏
در زمينه شرط موفقيت مصلح دينی كه در نهج‏البلاغه ضمن كلمات قصار مسطور
است زينت می‏دهيم و به تفسير آن می‏پردازيم :
« انما يقيم امر الله سبحانه من لا يصانع و لا يضارع و لا يتبع المطامع »
( 1 ) . در اين جمله ها سخن از برپا داشتن فرمان خدا است ، سخن از چيزی‏
است كه از صد سال پيش در زبان مصلحين اسلامی از آن به " احياء انديشه‏
اسلامی " تعبير می‏شود ، سخن از اينست كه مواقعی می‏رسد كه فرمانهای خدا
در يك جامعه زمين می‏خورد و نياز به اينست كه از نو بنياد شود . سخن در
اينست كه چه كسی قادر است اين كار پيامبرانه را انجام دهد . آيا هر
فردی در هر شرائط روحی و اخلاقی و با هر نوع شخصيت معنوی موفق به برداشتن‏
چنين گامی پيامبرانه می‏شود ؟
علی عليه السلام با قيد كلمه " « انما » " كه مفيد حصر است می‏فرمايد
كسی چنين توفيقی حاصل می‏كند كه سه صفت بزرگ در او راه نيافته باشد :
مصانعه ، مضارعه ، طمع بندگی .
برای مصانعه هنوز نتوانسته‏ام يك معادل فارسی دقيق پيدا كنم . شايد
بشود گفت سازشكاری ، يا ملاحظه‏كاری ، يا معامله‏گری ، اما نه ، همه اينها
مصانعه هستند ، ولی مصانعه بيش از اينها است . آنگاه كه به علی پيشنهاد
كوتاه آمدن در عزل معاويه

پاورقی :
. 1 نهج البلاغه ، كلمات قصار ، حكمت . 107