كه بگو خدا برتر است ، از اين موضوعی كه درباره‏اش فكر می‏كنی برتر است‏
، از اين بالاتر است ، از اين توصيفهايی كه ما می‏كنيم برتر و بالاتر است‏
، آيات تنزيهی . تمام جاهايی كه در قرآن كلمه " سبحان " آمده است ،
همه تنزيه است : او منزه است ، او بالاتر است ، او برتر است . اينها
يا با كلمه " تكبير " آمده است يا با كلمه " تسبيح " و " سبحان "
و يا با كلمه تعالی و تعالی . در اين جور آيات ، قرآن كوشش می‏كند كه‏
خدا را برتر و منزه‏تر از آن افكار و انديشه‏هايی كه درباره خدا موجود بوده‏
بداند و حتی او را از حد توصيف برتر و منزه‏تر بداند . به عنوان نمونه‏
عرض می‏كنيم در قرآن خداوند متعال از جمله اسمائی كه دارد كلمه " قدوس‏
" است ( « هو الله الذی لا اله الا هو الملك القدوس السلام المؤمن‏
المهيمن العزيز الجبار المتكبر » ) ( 1 ) . قدوس از ماده قدس است .
قداست همان مفهوم " برتری " را دارد ، چون انسان اينجا تعبير ديگری‏
ندارد : از اين برتر است ، منزه است ، بالاتر است . قدوس مبالغه است‏
، يعنی آن حداكثر تنزه در ذات پروردگار هست ، يعنی هيچ چيزی كه بويی و
شائبه‏ای از نقصان داشته باشد به او نبايد نسبت داد . " « لا تدركه‏
الابصار و هو يدرك الابصار » " ( 2 ) چشم هرگز او را درك نمی‏كند و
نمی‏يابد ولی او چشمها را می‏يابد . نفی جسميت است از پروردگار . " چشم‏
او را نمی‏يابد " يعنی اصلا او جزء مدركات بصر نيست . " « سبحان ربك‏
رب العزه عما يصفون »" ( 3 ) منزه است پروردگار تو ، آن پروردگار
عزت ، از اين توصيفهايی كه می‏كنند :
ای برتر از خيال و قياس و گمان و وهم و زهر چه گفته‏ايم و شنيديم و
خوانده‏ايم
مجلس تمام گشت و به آخر رسيد عمر ما همچنان در اول وصف تو
مانده‏ايم
اين شعر عينا ترجمه آيات و اخبار و احاديث است كه در اينجا آمده‏
است ، كه در قرآن به تعبيرات " « تعالی عما يصفون " ، " سبحان ربك‏
رب العزه عما يصفون " ، تعالی الله الملك الحق »" ( 4 ) و " « لا
يحيطون بشی‏ء من علمه »" ( 5 ) آمده است . در حديث پيغمبر اكرم كه‏
شيعه و سنی روايت كرده‏اند هست كه : " « لا احصی ثناء عليك انت كما
اثنيت علی نفسك » " پروردگارا من توانايی

پاورقی :
. 1 حشر / . 23
. 2 انعام / . 103
. 3 صافات / . 180
. 4 طه / . 114
. 5 بقره / . 255