بعد از او آمده‏اند هرگز به پای او نرسيده‏اند ، [ اين خودش اعجاز است ].
مرحله ديگر ، مقررات و قوانين است ، چون قرآن در عين حال واضع يك‏
سلسله مقررات و قوانين است چه درباب عبادات چه درباب مسائل اجتماعی‏
كه اصطلاحا در فقه آنها را " معاملات " می‏گويند ، درباب حقوق اجتماعی ،
درباب حقوق خانوادگی . مثلا همين مسأله حقوق زن ، چون من خودم در اين‏
مسأله به نسبت بيش از ساير مسائل مطالعه دارم ، و پس از مطالعه كردن‏
در همين موضوع وقتی كه بينی و بين الله قرآن را مطالعه كردم و دقيقا تا
حدودی كه برايم مقدور بود در همين زمينه حقوق زن رسيدگی كردم ديدم سطح‏
قرآن خيلی سطح عالی عجيبی است . وقتی من همان را مقايسه كردم با رواياتی‏
كه در اين زمينه آمده است چون روايت بالاخره دست بشر رسيده ، قرآن‏
متواتر است يعنی كلام خداست كه عين همان كلام به ما رسيده ، انگار
واسطه‏ای نخورده است ، ولی روايات را راويان نقل كرده‏اند ، احتمال اينكه‏
يك كلمه زيادتر يا كمتر و يا همه آن را به كلی جعل كرده باشند هست ديدم‏
منطق روايات اسلامی درباب حقوق زن هرگز به سطح قرآن نمی‏رسد . وقتی كه به‏
فقه اسلامی مراجعه كردم ديدم چون سليقه‏های شخصی فقها هم كه متأثر از محيط
و زندگی‏شان بوده خواه ناخواه در آراءشان تأثير داشته ، يك درجه پايين‏تر
از اخبار و روايات است . بعد وارد عرف مسلمين كه شديم ديديم حتی يك‏
درجه هم از فقه اسلامی پايين‏تر است . آنگاه انسان فكر می‏كند كه يك مرد
امی درس ناخوانده چقدر می‏تواند به‏طور عادی روشن و روشنفكر باشد كه حتی‏
دانشمندانی كه سالها در مدارس تحصيل می‏كنند اين‏طور نتوانند مطالب را
روشن ببينند و درك كنند .
از اينها كه بگذريم ، يك سلسله مسائل ديگر پيش می‏آيد كه در آنها بايد
از متخصصين ديگر استمداد كرد و آنها در اين زمينه‏ها بحثهايی كرده‏اند .
البته می‏دانيد كه قرآن اينجور مسائل را به مناسبت مسائل ديگر می‏آورد .
مسائلی كه قرآن درباب طبيعت و به اصطلاح در طبيعيات آورده است ،
درباره باد بحث كرده ، درباره باران بحث كرده ، درباره زمين بحث كرده‏
، درباره آسمان بحث كرده ، درباره حيوانات بحث كرده است . البته در
اين قسمت مفسرين قديم كم و بيش بحث كرده بودند ولی علمای جديد از وقتی‏
كه علوم طبيعی پيشرفت خوب و نمايانی كرده است بيشتر در اين مسائل قرآن‏
دقت كرده‏اند . تفسير طنطاوی بيشتر كوششش اين است كه طبيعيات قرآن را
با توجه به طبيعيات جديد روشن كند و ثابت نمايد كه آنچه كه قرآن در اين‏
زمينه‏ها گفته است