منتها آن قوانين هنوز بر ما پوشيده است . ای بسا معجزات پيغمبران را در
زمان خود آنها كسی نمیتوانست درك كند ولی صد سال بعد ، دو قرن بعد يك
راههايی پيدا شد كه دركش برای انسان آسانتر گرديد . پس قوانين وجود
دارد و ما در كمان غلط يا ناقص است .
استاد : سؤال جنابعالی اول اين بود كه آيا من خودم اين بيان را قبول
دارم يا قبول ندارم ، نه ، من بعد عرض میكنم كه قبول ندارم . و اما
بيانی كه جنابعالی فرموديد به عنوان سؤال كه آيا ايشان منظورشان چيست ،
منظور ايشان هر دو تاست يعنی به هر دو مطلب تكيه كردهاند ، هم اينكه
استنباطهای بشر راجع به قوانين علمی متغير است يعنی آنچه را كه قانون
علمی میداند قانون جهان نيست ، بعد معلوم میشود قانون جهان چيز ديگری
بوده ، و هم اين را قبول ندارند كه قانونی در جهان وجود داشته باشد كه
لايتخلف باشد . هر قانونی را كه شما فرض كنيد آن قانون واقعی است ، اعم
از آنكه بشر به آن رسيده يا نرسيده ، میگويند بالاخره يك قانون قراردادی
است كه خدا آن را قرار داده ، چون قانون قرار دادی است [ و ] خدا قرار
داده برای ما تخلف از آن قانون غير ممكن است چون اين قيام در مقابل
مشيت الهی است ، برای غير خدا امر محالی است ، اما برای خود خدا كه
ديگر امر محالی نيست و وقوع هم دارد . بستگی دارد به مشيتش . اينجور
مشيت كرده ، شده قانون واقعی ، يكدفعه مشيتش را عوض میكند میشود معجزه
، كه از نظر ايشان معجزه عوض شدن مشيت الهی است در مورد قانونی كه
خودش وضع كرده . البته ما میگوييم اين حرف درست نيست ، منتها اين
چيزی كه جنابعالی الان فرموديد ، با توجيه سوم كه توجيه حكمای اسلامی است
سازگار است ، آنها هم معتقدند كه قانون واقعی عالم تغيير پذير نيست و
استنباطهای بشر تغيير میپذيرد . آقای طباطبايی مخصوصا روی اين مطلب تكيه
دارند ، منتها اگر كسی بگويد شما چه دليلی میتوانيد برای اين مطلب اقامه
كنيد ، اگر من به جای آقای شريعتی بگويم شما كه میگوييد عالم يك قانون
واقعی دارد كه تغيير نمیپذيرد ، آنچه كه تغيير میپذيرد استنباطهای بشر
است ، شما چه دليلی داريد برای اين كه همان قانون واقعی عالم هم تغيير
نمیپذيرد يا امكان تغيير در آن نيست ، اين به نظر من ( من اينجور فكر می
كنم ، حالا شما اگر بيانی داريد بفرماييد ) از راه علوم امكان ندارد ما
بتوانيم اثبات كنيم كه قانونی واقعی عالم تغيير پذير نيست ، كه ما تحت
عنوان " اشكالات " میخواستيم اين را عرض كنيم . آنچه كه میتواند دليل
بياورد كه قانون واقعی عالم
|