پاورقی : . 1 هنوز هم يك سلسله مطالب هست ولی میخواهم از اين بحث خارج بشوم.
مطلبها به نفع خداشناسی كشف میكنی ، راجع به خلقت و ريشه خلقت برو
زياد مطالعه كن ، بعد در همان جا دليل برای خداشناسی پيدا میكنی ، در
گردش شب و روز كه روز پيدا میشود ، شب پيدا میشود ، در رابطه مخصوص
خورشيد و زمين زياد برو كار كن ، در همين جا دليل برای خداشناسی پيدا
میكنی . در حركت بادها زياد مطالعه كن ، در همين جا دليل برای خداشناسی
پيدا میكنی . در حركت ابرها همين جور ، در ريزش باران همين جور ، در
رابطهای كه ميان ريزش باران و پيدايش گياهان و حيوانات است ، در همه
اينها هر چه بيشتر فكر و مطالعه كنی بهتر برای شناسايی خدا دليل پيدا
میكنی .
خلاصه مطلب ( 1 ) اينكه ما سراغ هر مكتبی از مكتبهای خداشناسی دنيا
برويم اگر يك سلسله مطالب خوب پيدا كنيم قطعا يك مطالب دور ريختنی
يا لااقل مطالب ناقص هم پيدا میكنيم كه بايد در جای ديگر تكميل كنيم ،
مثل الهيات ارسطو كه فوق العاده ناقص است ، و قرآن تنها كتابی است
درباب الهيات كه هر چه گفته درست گفته است و كسی هم بالاتر از آنچه كه
قرآن گفته نگفته است . اين خودش معنی اعجاز است و الا بشری كه در
حلقهای از حلقات زندگی اجتماعی قرار گرفته است ، هر چه هم نابغه باشد ،
خيلی هم كه مهم باشد ، يك سلسله حرفهای درست دارد و يك سلسله حرفهای
نادرست ، كه بعد زمان میآيد حرفهای نادرستش را روشن میكند . وقتی كه ما
میبينيم يك كتاب در هزار و چهار صد سال پيش درباره الهيات مسائل
زيادی طرح كرده است كه من قسمتی از آن مسائل را طرح كردم و همه مسائلی
كه او طرح كرده است مسائل درستی است و خدشه بر آنها وارد نشده است و
بلكه الهام بخش ديگران قرار گرفته است و بالاتر از كتابهای مقدس زمان
خودش و بالاتر از مكتبهای فلسفی زمان خودش در اين زمينه صحبت كرده است
، اين دليل بر آن است كه يك مبدأ و ريشهای دارد غير از فكر و انديشه
شخصی ، و اين جور نبوده كه تنها بنشيند و فكر كند و فكر خودش را سر هم
كند به صورت اين آيات در آيد ، از يك افق بالاتری اين مسائل بر زبان او
جاری شده است و زبان او وسيلهای بوده است برای يك بيان عاليتر ، و
بلكه وجود او و قلب و روح او يك وسيلهای بوده است كه اين مطالب از
جای ديگر بيايد و واقعا برای بشر راهنما واقع شود. از اين مطلب میگذريم.
پاورقی : . 1 هنوز هم يك سلسله مطالب هست ولی میخواهم از اين بحث خارج بشوم. |