فقهاست ) به يك شكل ، حكما و فلاسفه به يك شكل و علمای جديد به شكل‏
ديگر كرده‏ان د ، همه يك نوع مطالعات يكجانبه است ، يعنی مثلا قسمتی از
آيات قرآن كه با نظريه آنها انطباق بهتری داشته است ، همان را گرفته و
دنبال كرده‏اند و حال آنكه يك قسمت را گرفتن و يك قسمت را رها كردن‏
مشكل را حل نمی‏كند .

قطعيت قيامت كبری از نظر قرآن

به نظر می‏رسد ما اول بايد از اينجا شروع كنيم كه يك مطلب از نظر قرآن‏
قطعی و مسلم است و قرآن روی آن خيلی اصرار دارد و آن اين است كه يك‏
قيامت كبرايی در آينده مجهولی هست و قرآن اصرار دارد كه آينده قيامت‏
را جز خدا كسی نمی‏داند : " « علمها عند ربی »" ( 1 ) در يك آينده‏
مجهولی كه به هيچ نحو نمی‏شود آن را توقيت كرد و وقت برايش معين كرد .
در آن قيامت كبری مسأله تنها اين نيست كه اوضاع دنيا و زمين و آسمان به‏
شكلی كه امروز هست باشد ولی فقط مرده‏ها يكدفعه از قبرها بيرون بيايند
برای حساب و كتاب . اين حشر قبوری كه قرآن بيان كرده است ( كه واقعا
تعبير قرآن اين است كه مرده‏ها زنده می‏شوند ) مقرون است با يك تغيير
كلی و اساسی در تمام عالم ، از خورشيد و ستارگان و زمين و هر چه در زمين‏
هست و آن موجودهای خيلی عظيم و وسيع زمين كه چشم انسان را پر می‏كند و
آدم باور نمی‏كند ا ينها ديگر طوری بشوند مثل درياها و كوهها ، همه اينها
را قرآن مثال ذكر می‏كند : آن يكی مثل پشم زده شده باشد ، آن يكی مثل غبار
پراكنده باشد ، نور از خورشيد گرفته شود ، ستارگان منكدر شوند ، خلاصه يك‏
تغيير كلی در تمام عالمی كه ما آن را عالم طبيعت می‏شناسيم [ و در آسمان‏
صورت می‏گيرد ] . عالمی كه ما عالم طبيعت می‏شناسيم همين زمين است و
آنچه كه ما آسمان می‏ناميم مجموع خورشيد و ستارگان است . ديگر چيزی‏
نمانده است كه قرآن روی آن دست نگذاشته باشد كه در آن قيامت كبری آن‏
هم تغيير می‏كند : " « يوم تبدل الارض غير الارض و السموات »" ( 2 ) ،
" « و السموات مطويات بيمينه »" ( 3 ) .

پاورقی :
. 1 اعراف / . 187
. 2 ابراهيم / . 48
. 3 زمر / . 67