عرض بكنم كه شايد مثال نوی است : جملهای دارد پيغمبر اكرم كه اين جمله
را همه شنيدهاند : « طلب العلم فريضة علی كل مسلم » و در برخی از نقلها
« علی كل مسلم و مسلمة » ، هر دو يكی است . خيلی عجيب است كه بعضیها
میگويند اگر مسلمه داشته باشد شامل زنها میشود و اگر نداشته باشد نمیشود
. در اين جور مسائل كه ديگر زن و مرد فرق نمیكند . مثل اينست كه بگوئيم
آيه « [ ( هل يستوی الذين يعلمون و الذين لا يعلمون ) ] »( 1 ) چون الذين
دارد و الذين مخصوص به مرد است و نگفته است اللاتی يعلمن [ شامل زنها
نمیشود ] . اين ضمير مؤنث است كه اختصاص به زن دارد و الا ضمير مذكر
اغلب در مورد اعم به كار میرود مگر اينكه قرينهای برای مذكر داشته باشد
. يا آيه : « ان اكرمكم عند الله اتقيكم »( 2 ) . ضمير مذكر است ، پس
بگوئيم كه ملاك فضيلت در مردها تقوا است و در زنها نيست ؟ خير ،
اختصاص به مرد يا زن ندارد . و همچنين آيه كريمه : « ام نجعل الذين
آمنوا و عملوا الصالحات كالمفسدين فی الارض ام نجعل المتقين كالفجار
( 3 ) . همه ضميرها مذكر است . اينها واضح است و به اين صحبتها احتياج
ندارد .
بيان خوب غزالی درباره وجوب علم
به هر حال پيغمبر فرمود : « طلب العلم فريضه علی كل مسلم . » طلب علم
بر هر مسلمانی واجب است . مسألهای در ميان علماء طرح شده است كه تا
آنجا كه من ديدهام از همه مبسوط تر غزالی در [ ( احياء العلوم ) ] نقل
كرده و مرحوم فيض هم در [ ( محجة البيضاء ) ] از او نقل میكند ، راجع به
اينكه
پاورقی :
. 1 سوره زمر ، آيه . 9
. 2 سوره حجرات ، آيه . 13
. 3 سوره ص ، آيه . 28