مثلا خدای نكرده در ميان ما ، مخصوصا در ميان طبقه به اصطلاح مقدس ماب ما
اين روح حلول نكرده است ؟
اينها مطلبی است كه جداگانه بايد بررسی شود . ما اگر روح مذهب خارجی‏
را درست بشناسيم شايد بتوانيم به اين پرسش پاسخ دهيم . ارزش بحث‏
درباره خوارج از همين نظر است . ما بايد بدانيم علی چرا آنها را " دفع‏
" كرد ، يعنی چرا جاذبه علی آنها را نكشيد و برعكس ، دافعه او آنها را
دفع كرد ؟
مسلما چنانكه بعدا خواهيم ديد تمام عناصر روحی كه در شخصيت خوارج و
تشكيل روحيه آنها مؤثر بود از عناصری نبود كه تحت نفوذ و حكومت دافعه‏
علی قرار گيرد . بسياری از برجستگيها و امتيازات روشن هم در روحيه آنها
وجود داشت كه اگر همراه يك سلسله نقاط تاريك نمی‏بود آنها را تحت نفوذ
و تأثير جاذبه علی قرار می‏داد ، ولی جنبه‏های تاريك روحشان آنقدر زياد
نبود كه آنها را در صف دشمنان علی قرار داد .