می‏گفتيم ، مطلب به اينجا كشيده شد .

" عشق " از نظر عرفا

غرضم اين جهت است كه عرفا مدعی هستند كه همه عشقها حقيقی است :
عشق حقيقی است مجازی مگير
اين دم شير است به بازی مگير
اينها فلاسفه را كه عشق را دو نوع می‏دانند رد می‏كنند ، مدعی هستند كه در
معشوقهای مجازی هم ، عاشق در عين حال كه خودش نمی‏داند ، معشوق را به‏
اعتبار اين كه پرتوی از او هست دوست دارد . به عقيده آنها اصلا محال‏
است كه انسان غير خدا را دوست داشته باشد . محی الدين می‏گويد : ما احب‏
احد غير خالقه ( به خاطر همين حرفهاست كه عده‏ای از فقها به او حمله‏
كرده‏اند ) . می‏گويد : احدی تا كنون غير از خالق خودش را دوست نداشته‏
لكن احتجب عنه تعالی تحت زينب و سعاد و هند و . . ( 1 ) . او در زير
نامهای معشوقهای مجازی پنهان است ، معشوق حقيقی خود اوست . در اين‏
زمينه ، مولوی شعرهايی دارد ، می‏گويد :
جرعه‏ای بر ريختی زان خفيه جام
بر زمين خاك من كأس الكرام
در مقام تمثيل ذكر می‏كند . می‏خواهد بگويد كه جرعه‏ای از عشق الهی بر روی‏
خاك ريخته ، و اگر انسان ، موجود خاكی را دوست می‏دارد به اعتبار آن‏
جرعه‏ای است كه روی خاك ريخته شده است .

پاورقی :
. 1 شرح سيد عليخان بر صحيفه سجاديه .