" تكنيك " يا " صنعت " يا " تصرف در طبيعت " و يا " تسلط در
طبيعت " ناميده می‏شود روز به روز [ پيشرفت نموده و ] افزايش پيدا
كرده است .

. 2 تكامل در روابط ساختمانی اجتماع

مسأله ديگر ، تكامل در روابط انسانها با يكديگر است ولی مقصود روابط
ساختمانی اجتماع است . يعنی چه ؟ يعنی جامعه از نظر تشكيلات ، حكم يك‏
موجود زنده را دارد كه هر چه ساده‏تر و بسيطتر است از ارگانيزم كمتری‏
برخوردار است ، حالت وحدت و بساطت بيشتری دارد ، هر چه كه تكامل پيدا
می‏كند ، از نظر اعضا و اجزا و ارگانها پيچيده‏تر می‏شود ، تقسيم كار بيشتر
می‏شود و گسترش اين پيچيدگی بيشتر می‏گردد .
از اين نظر هم بدون شك جامعه بشری تكامل پيدا كرده . به عنوان مثال‏
جامعه امروز ايران و جامعه پنجاه سال پيش ايران را در نظر می‏گيريم .
شغلها را در نظر بگيريد ، رشته‏های علمی را در نظر بگيريد ، پستهای اداری‏
را در نظر بگيريد . سابقا اين جامعه مثل يك حيوان كوچك ابتدايی بود با
اعضايی بسيار كم . می‏بينيد روز به روز بر اعضای آن افزوده می‏شود . مثلا از
نظر كسب ، يعنی كاری كه وسيله مبادله است آنهايی كه ابزارها را در
اختيار افراد می‏گذارند سابقا اگر كسی انواع شغلها را در همين تهران در
نظر می‏گرفت شايد در ده شغل خلاصه می‏شد ، يعنی وضع جامعه بيش از اين‏
اقتضا نمی‏كرد . در دهات كه می‏رفتيد يك مغازه می‏ديديد كه آن مغازه در آن‏
واحد هم عطاری است ، هم بقالی ، هم قصابی و هم