پاورقی : . 1 [ قبل از بيانات استاد ، كنفرانس درباره مقاله سابق الذكر ادامه يافته است ] .
میتوان گفت كه جنابعالی خواستيد بفرماييد كه اينها سه بيان مختلف در
توجيه و تعبير دين دارند ( 1 ) . ولی میشود گفت كه اين سه بيان ، سه
بيان مختلف نيست ، همه گوشههايی از يك نظريه و يك فرضيه و يك بيان
است .
در نظريهای كه ديگران عامل جهل يا عامل ترس را سبب پيدايش دين
دانستهاند آنها در واقع به عامل اجتماعی توجه نكردهاند و توجهشان به عامل
فردی بوده و به عبارت ديگر توجيه روانشناسانه كردهاند نه توجيه جامعه
شناسانه . آنها گفتند انسان - به همان دلايلی كه قبلا گفتيم : يا به علت
جهلش و يا به علت ترسش ، به همان
پاورقی : . 1 [ قبل از بيانات استاد ، كنفرانس درباره مقاله سابق الذكر ادامه يافته است ] . |