محتوای تورات چيست ، هيچ چيز نمی‏داند ، شايد يك چيزهايی را خيال بكند
در تورات است كه در تورات نيست ، و چيزهايی را كه در تورات هست او
خبر ندارد كه وجود دارد . اينقدر بی اطلاع است . حديث چنين است :
شخصی از امام صادق عليه‏السلام سؤال كرد كه توده عوام چه تقصيری دارند ؟
خود قرآن قبول می‏كند كه اينها مردم جاهل و بی معرفتی بوده‏اند ، هر چه بر
سر اينها آوردند علما آوردند ، پس همه نكوهشها بايد متوجه علما باشد ،
مردم عوام كه عذری ندارند ، اينها بايد معذور عندالله باشند ، چرا قرآن‏
از اينها انتقاد می‏كند ؟ امام آنجا يك بحث مفصلی می‏فرمايند كه من در
يكی از سخنرانيهايی كه در آن انجمن ماهانه دينی در حدود پانزده سال پيش‏
می‏كرديم ، ( 1 ) قسمتهای زيادی از اين حديث را آوردم . امام در آنجا يك‏
بحث بسيار عالی را طرح می‏كند ، علما را تقسيم می‏كند كه چگونه هستند و
چگونه نيستند و علمای سوء چنين‏اند و علمای غير سوء چنين ، علمايی كه بد
از كار در می‏آيند ضررشان بر اسلام از لشكر يزيد بن معاويه بر حسين بن علی‏
( ع ) بيشتر است و . . .
غرض اينكه می‏رسد به اينجا : و اما توده عوام . امام می‏فرمايد : نه ،
چنين نيست . يك مسائلی هست كه اينها درس خواندن نمی‏خواهد كه بگوييم‏
چون درسش را نخوانده‏اند پس معذورند . در برخی مسائل ، عوام معذورند ،
مسائلی است كه بايد درسش را بخوانند ، درسش را نخوانده‏اند ، ديگران‏
مانع شده‏اند درس بخوانند ،

پاورقی :
. 1 [ اين سخنرانی در كتاب ده گفتار تحت عنوان " اصل اجتهاد در اسلام‏
" درج شده است ] .