سخن ويليام جيمز
ويليام جيمز در كتاب دين و روان میگويد : به دليل يك سلسله تمايلات كه در ما هست كه ما را به طبيعت وابسته كرده است ، يك سلسله تمايلات ديگری هم در ما وجود دارد كه با حسابهای مادی و با حسابهای طبيعت جور در نمیآيد و همين تمايلات است كه ما را به ماوراء طبيعت مربوط میكند ، كه توجيه و تفسيرش همان است كه حكمای اسلامی كردهاند و معتقدند كه اين حالت فنايی كه عاشق پيدا میكند در واقع مرحله تكامل اوست ، اين فنا و نيستی نيست ، اگر معشوق واقعیاش همين شیء مادی و جسمانی میبود ، فنا و غير قابل توجيه بود كه چطور يك شيیء به سوی فنای خودش تمايل پيدا میكند ؟ ولی در واقع معشوق حقيقی او يك واقعيت ديگر است و اين ( معشوق ظاهری ) نمونهای و مظهری از اوست و اين در واقع با كاملتر از خودش و با يك مقام كاملتر متحد میشود و به اين وسيله اين نفس به حد كمال خودش میرسد .