فرسخ ملاك است ، يا مسير يك بريد و يا مسيرش يوم احتمال بريد خيلی‏
ضعيف است ، يا يك روز مسافرت ملاك است يا هشت فرسخ رفت و آمد ، و
هشت فرسخ مساوی بوده با مسير يك روز .
حال اگر تغيير رخ داد ، يعنی مسير يك روز ، ديگر هشت فرسخ نيست ، صد
فرسخ است ، دويست فرسخ است ، اين احتمال هست كه آنچه كه در سفر ملاك‏
اصلی است ، " مسيرش يوم " باشد ، در آن روز كه گفته اند " هشت فرسخ‏
" به اين جهت بوده كه هشت فرسخ مصداق " مسيرش يوم " بوده است ، پس‏
اگر وسائل مسافرت تغيير كرد و " مسيرش يوم " از هشت فرسخ به هشتاد
فرسخ و هشتصد فرسخ و هشت هزار فرسخ رسيد ، ما بايد تابع مسيرش يوم باشيم‏
اگر كسی چنين حرفی بزند ، اين حرف ضد اسلام نيست ، يك حرف اجتهادی‏
است .
بله ، يك مطلب اينجا هست كه فقها رويش اصرار زيادی نمی‏كنند و آن‏
اين است كه در مسائلی كه اسلام بنايش بر تسهيل و سهولت و گذشت است ،
اين احتمال در كار می‏آيد كه چيزی كه ولو برای عده ای از مردم در يك‏
زمانی ملاك بوده ، اين تسهيل را برای همه مردم در همه زمانها تعميم بدهند
، چون بنابر سختگيری نيست ، اگر بنابر سختگيری می‏بود ، می‏گفتيم برويم‏
دنبالش ، ولی وقتی كه بنابر تسهيل است ، اين احتمال هست كه نظر اسلام‏
به اين باشد كه همان [ مسافتی ] كه برای مردمی كه با پای پياده مسافرت‏
می‏كنند مسيرش يوم است ، ملاك قرار بگيرد برای مردمی كه با جمازه حركت‏
می‏كردند و روزی پنجاه فرسخ طی می‏كردند ، يا با كشتی حركت می‏كردند و مسلم‏
بيش از پياده‏روی طی می‏كردند ، يا گاهی با