پاورقی : . 1 اين [ مثال ] را ايدئولوژی نمیشود گفت ، طرح میشود گفت .
اينجا ما عبارتهايی از كتاب بعثت ، ايدئولوژی آقای مهندس بازرگان
نقل میكنيم نويسنده مطلبی راجع به ايدئولوژيهای محدود بشر میگويد كه حرف
درستی است سخن ايشان بر اين اساس است كه ايدئولوژيها بر دو قسم است (
و اين مطلبی است كه ما هم قبول داريم ) بعضی از ايدئولوژيها يا طرحها
اصلا مربوط به شرايط خاص زندگی است ، نظير اين كه الان تهران دچار مشكل
ترافيك است ( 1 ) ، كسی طرحی برای حل آن تهيه میكند ، البته او هيچوقت
نمیتواند ادعا كند كه طرح من طرحی است كه برای همه زمانها و مكانها
درست است ، در بمبئی هم همين طرح [ صحيح است ] ، شما برويد اجرا كنيد
، صد سال ديگر هم همين طرح را اجرا كنيد نه ، اين درست نيست ، اين طرحی
است مربوط به اين شرايط زمانی و مكانی خاص ، اين شرايط كه تغيير كرد
طرح هم تغيير میكند .
ولی طرحهايی هست كه اصلا به اين مشكلات مربوط نيست ، به مشكلاتی در سطح
كلی تری از زندگی بشر مربوط است كه آنها ثابت است و تغيير نمیكند ،
آنها خطوط اصلی زندگی بشر است ، نظير اين كه " آيا زندگی بشر بايد بر
اساس تساوی افراد باشد يا تبعيض ؟ " ، " آيا بايد حقوق افراد بشر بر
اساس نژادها يا زبانها يا منطقه ها متفاوت باشد يا نه ؟ " بايد جواب
بدهيم ، يا بگوييم " بله " يا بگوييم " نه " حال اگر كسی گفت " نه
" ، میگوييم اين جوابی است برای همه زمانها و همه مكانها ، اين را
نمیشود با طرحی كه برای حل مشكل ترافيك به وجود آمده مقايسه كرد كه ممكن
است فقط ده سال درست باشد ، بعد از آن درست نباشد .
پاورقی : . 1 اين [ مثال ] را ايدئولوژی نمیشود گفت ، طرح میشود گفت . |