داد و ستد در عمل با خدا
هميشه گفتهايم كه توحيد موحد آن وقت به مرحله واقعی میرسد كه انسان در عمل آن را تجربه كند ، يعنی در مرحله آزمايش قرار بدهد . اصطلاحی فرنگيها دارند كه كمكم در ميان ما هم رايج شده است . آنها راجع به سير و سلوك عرفانی تعبيرشان اين است : تجربه دينی ، يعنی مسائل را عملا تجربه كردن . دستورهای اخلاقی دينی و توحيد عملی يعنی يك امر تجربی ، امری كه انسان [ بايد ] در عمل آن را آزمايش كند ، يعنی انسان با خدا در حال داد و ستد در عمل باشد ، از يك طرف او دستور خدا را به كار میبندد ، از دستور خدا به خاطر هوای نفس و به خاطر منافع خودش منحرف نمیشود ، اگر دنبال منافع هم میرود بر طبق دستور خدا میرود ، اين كار اوست و آنچه كه از ناحيه اوست ، [ از طرف ديگر ] از ناحيه خدا احساس میكند كه چگونه خدا گرهها را از