يكی گفت ماده معدوم و موجود نمی‏شود ، بعد گفتند ماده با انرژی ، بعد
گفتند اصلی كه ماده و انرژی هر دو از آن به وجود می‏آيد ، ولی همه مسائل‏
دور می‏زند در اطراف اينكه چيزی معدوم نمی‏شود . فلسفه از همان راهی كه‏
عرض كردم به اين بيان ذكر می‏كند ، می‏گويد هر چيزی دارای دو چهره است :
چهره دنيايی و مادی ، و ديگر چهره اخروی و ملكوتی . اين فناها و نيستيها
از چهره دنيايی است، از چهره آخرتی و معنوی و ملكوتی همه چيز باقی است.

سخن ميرداماد

ميرداماد ( استاد ملاصدرا ، صدرالمتالهين معروف ) يكی از فيلسوفان‏
بزرگ جهان اسلام است كه معاصر است با شيخ بهايی و همچنين شاه‏عباس . او
از شخصيتهای علمی بسيار بزرگ جهان اسلام است در قسمتهای مختلف . هم مرد
فقيهی است ، اهل اصول و رجال و حديث ، و هم در همان حال فيلسوف خيلی‏
بزرگی است و شهرت بيشترش در فيلسوفی است ، در فلسفه بيشتر از هر چيز
ديگر شهرت دارد . و در عين‏حال مرد بسيار پاك و مهذب و اهل معنا و
حقيقت بوده است ، كه اخيرا دنيا روی او دارد حساب می‏كند . اين مساله‏
" مكتب اصفهان " كه اخيرا دارد شهرت جهانی پيدا می‏كند و معروف می‏شود
، مكتبی است كه از ميرداماد و شخصيتهايی مثل او شروع می‏شود .
اين جمله از ميرداماد ، معروف است . همين مطلب را به زبان فلسفه به‏
اين شكل گفته است : " المتفرقات فی سلسله الزمان مجتمعات فی وعا
الدهر " يعنی اين اشيا كه در رشته زمان يكی بعد از ديگری و از هم جدا
هستند ( مثلا جلسه امروز از جلسه هفته گذشته جداست ، يك هفته با