عين اينكه معلوم اوست علم او هم هست .
میفرمايد : " « الا يعلم من خلق »" آيا آن كس كه آفريده است عالم
نيست ؟ اين جمله را چند جور میشود معنی كرد كه همه به يكديگر نزديك
است . يكی اينكه " « من خلق »" فاعل " « يعلم »" باشد : "
« الايعلم من خلق غ" آيا آن ذاتی كه آفريننده است نمیداند؟ آنوقت مفعول
محذوف است ، يعنی آيا نمیداند ، آگاه نيست از وضع مخلوق خودش ؟ يعنی
واضح است كه آگاه است . ديگر اينكه " « من خلق »" مفعول " « يعلم
" باشد و ضمير " « يعلم »" به خدا برگردد : " الايعلم الله من خلق "
آيا خدا نمیداند كسانی را كه آفريده است ؟ يعنی آيا خدا به اين كسان
آگاه نيست ؟ كه لازمه آگاهی به اين كسان آگاهی به افعال آنهاست . اگرچه
بعضی از مفسرين حتی الميزان اينطور معنی كردهاند اما آن معنی اول بهتر
است . تفسير فخر رازی هم ديدم معنی اول را ترجيح میدهد .
كلمه " الا " كلمهای است كه در زبان عرب به دو معنی به كار برده
میشود : يكی اينكه مجموعا " الا " يك كلمه است كه به معنی تنبيه است
، يعنی آگاه باش . " الا " يعنی هان ! ( ديگر بيش از اين نيست ) . "
« الا يعلم من خلق »" هان ! ذات حق كه خالق است میداند و به مخلوقات
آگاه است .
ديگر اينكه اين كلمه گاهی مركب از دو كلمه به كار برده میشود : همزه
كه به معنای حرف استفهام است و " لا " كه حرف نفی است . آنوقت "
الا " میشود آيا نه ؟ به آن معنی اول میشود : هان ، به معنی دوم میشود :
آيا نه ؟ از همه اينها يك نتيجه درمیآيد و آن نتيجه اين است كه خالق ،
عالم و آگاه به مخلوقات است ، به دليل اينكه خالق است آگاه است .
|