سخن روانشناسان
روانشناسان حرف خوبی میگويند ، همان كه حكما به اين تعبير گفتهاند كه انسان از نظر روحی بالقوه به دنيا میآيد . میگويند انسان وقتی كه به دنيا میآيد ، از نظر حالات روانی حكم ماده شلی را دارد كه قابل سفت شدن است ، آن را در هر قالبی بريزيد مطابق همان قالب سفت و محكم میشود ، مثل گچ . گچی كه روی آن آب ريختهاند ابتدا يك ماده شل است . اين ماده شل را در هر قالبی بريزيد ظرف نيم ساعت به شكل آن قالب درمیآيد . اگر بخواهيد از آن يك سر انسان بسازيد ، چنانچه قبلا قالب سر يك انسان را ريخته باشيد و اين ماده را در آن بريزيد و بعد از مدتی بيرون بياوريد ، میبينيد مثلا سر سقراط از آن بيرون میآيد . اگر آن را در قالب موش بريزيد موش بيرون میآيد . انسان در ابتدا همان حالت ماده شل را دارد ولی تدريجا تغييرشكل پيدا میكند ، البته نه به آن سرعتی كه ماده گچ تغيير شكل پيدا میكند ، و هر چه عمر انسان به پايان خود نزديكتر میشود قابليت دگرگونی او كمتر میشود ، يعنی برای يك بچه شيرخوار كه تازه پدر و مادر را تشخيص میدهد ، اين ماده شلتر و قابل انعطافتر است ، سه ساله كه میشود قابليت انعطافش كمتر است چون اندكی شكل میگيرد ، پنج ساله كه شد كمتر است ، پانزده ساله از آن كمتر ، سی ساله از آن كمتر ، شصت ساله از آن كمتر ، هشتاد ساله از آن كمتر ، آن آخرها باز هم قابليت هست ، امكان توبه كردن برای انسان هست ، اما خيلی نيرو میخواهد ، يعنی اين ماده بسيار سفت شده است ( مثل شیء آهنی كه اگر بخواهند آن را تغيير بدهند بايد يك حرارت مثلا پنج هزار درجهای به آن بدهند ذوبش كنند و آن را به قالب ديگری برگردانند ) . حال چنين نيرويی پيدا بشود يا