العياذ بالله ظلم نيست از طرف خداوند ؟ قرآن هميشه اينطور جواب می‏دهد
: « ذلك بما قدمت ايديكم »اينها همه به موجب آن چيزهايی است كه‏
دستهای خودتان آنها را پيش فرستاده است ، يعنی تمام اين عذابها و
متقابلا نعيمها ، عذابها و نعيمهايی است كه به دست خودتان آنها را پيش‏
فرستاده‏ايد . خدا هرگز به بندگان خودش ظلم نمی‏كند . آيات قرآن كه اين‏
مطلب را می‏رساند زياد است . در قرآن ، هميشه عموم مشيت الهی به چشم‏
می‏خورد يعنی قرآن در مسئله مشيت الهی چنين نيست كه مثلا ثنوی باشد و
بگويد بعضی امور تحت مشيت الهی است ولی بعضی ديگر تحت مشيت الهی‏
نيست ، بلكه می‏گويد همه چيز تحت مشيت الهی است ولی انتساب هر چيزی‏
به اراده خداوند از مجرای سبب و علت خودش است . كارهای بشر هم‏
انتسابش به خداوند از طريق خود بشر و اختيار و اراده اوست .

آيا اسلام يك دين جبری است ؟

بعضی افراد كه فقط آياتی را می‏بينند كه می‏گويد همه چيز به اراده خداست‏
، خيال می‏كنند كه قرآن چون فرموده همه چيز به اراده خداست پس قائل به‏
اسباب و مسببات و از آن جمله قائل به اختيار و اراده بشر نيست .
مخصوصا اروپائيها اغلب وقت درباره اسلام اظهار نظر می‏كنند اسلام را
العياذ بالله يك دين جبری معرفی می‏كنند يعنی دينی كه برای بشر هيچگونه‏
اختيار و اراده‏ای قائل نيست . ولی واضح است كه اين ، يك تهمت به قرآن‏
است . من در كتاب كوچك " انسان و سرنوشت " اين مسئله را تا
اندازه‏ای بحث كرده‏ام . قرآن به شكلی عموم