مگر خودشان خودشان را عوض كنند . بلا تشبيه مثل اينكه كسی بيايد در مغازه‏
شما و بگويد فلان سفته را امضاء كن . می‏گوييد من امضاء نمی‏كنم مگر اينكه‏
چنين باشد . بيش از اين نگفته‏ايد كه نمی‏كنم .
اما يك وقت تعبير « لم يك مغيرا »[ به كار رفته است ] . قرآن وقتی‏
كه می‏خواهد سنت خدائی را بگويد كه خدائی ما چنين ايجاب می‏كند و غير از
اين محال است و اين قطعی و ضروری و لا يتخلف است ، با اين تعبيرها
می‏گويد ، مثلا می‏گويد : « ما كان ربك ليهلك القری بظلم و اهلها مصلحون
( 1 ) چنين نبوده و نيست ذات پروردگار تو كه به مردمی به صرف اينكه‏
منكر خدا هستند اما وضع خودشان را از نظر عدالت اصلاح كرده‏اند ظلم كند .
يا : « و ما كنا معذبين حتی نبعث رسولا »( 2 ) كه اصوليين می‏گويند اين‏
آيه " قبح عقاب بلا بيان " را بيان كرده است . ما هرگز چنين نبوده و
نيستيم كه مردمی را كه به آنها اتمام حجت نشده است عذاب كنيم . يعنی‏
خدايی ما ايجاب نمی‏كند و بر ضد خدايی ماست كه مردمی را كه به آنها
اتمام حجت نشده است عذاب كنيم .
در آن آيه همين قدر گفت : « ان الله لا يغير ما بقوم ». ولی اينجا
می‏فرمايد : « ذلك بان الله لم يك مغيرا نعمه انعمها علی قوم »اين بدان‏
موجب است كه خدا هرگز چنين نبوده و نيست ( در اموری كه به خدا نسبت‏
داده می‏شود زمان مطرح نيست ) ، خدا اصلا چنين نيست ، خدايی خدا چنين‏
ايجاب نمی‏كند كه نعمتی را از مردمی سلب كند پيش

پاورقی :
1 - سوره هود ، آيه . 117
2 - سوره اسراء ، آيه . 15