مردم ساخت و اختصاص داد به عبادت كه تا دامنه قيامت بيايند مناسك‏
انجام دهند . پس اول ابراهيم آمد آن را ساخت ، بعد مردم آمدند . حق‏
كعبه و مسجدالحرام محفوظ است . مردم تا جايی كه مزاحم كعبه و مسجدالحرام‏
نشوند [ در تملك زمين آزادند ] . وقتی استدلال گفته شد همه [ آن را
پذيرفتند ] .
سرزمين مكه وضع خاصی دارد . قرآن نيز همين منطق را پيروی می‏كند .
می‏گويد آنها مستحق عذابند ، متوليان مسجدالحرام متقيان عالمند . حرمی‏
است متعلق به مسلمانان دنيا و متقيان .
آيه ديگر : « و ما كان صلاتهم عند البيت الا مكاء و تصديه ». اين آيه ،
متمم آيه قبلی است . قرآن عمل اين اولياء را كه خودشان را صاحب اختيار
می‏دانستند ، نشان می‏دهد كه با كعبه چه كردند . ابراهيم ( ع ) به دستور
خدا خانه را ساخت و خداوند در ضمن آيه‏ای فرمود خانه مرا پاكيزه كنيد
برای طواف كنندگان ، برای توحيد و عبادت خدای يگانه . سرنوشت اين را
به كجا كشاندند ؟ « و اتخذوا من مقام ابراهيم مصلی »( 1 ) . يكی از
كارهائی كه بايد انجام می‏شد نماز بود . آنقدر از سر و ته آن زدند و بر آن‏
افزودند كه به صورت سوت كشيدن و كف زدن در آمد . و حال آنكه عبادتها
توقيفی هستند يعنی در عبادت خدا ، از نظر كيفيت و كميت نبايد اعمال‏
سليقه شود ، بلكه بايد همان طور كه برای ما بيان كرده‏اند ، بدون كم و
زياد اجرا شود .

پاورقی :
1 - سوره بقره ، آيه 125 - [ و دستور داده شد كه مقام ابراهيم را
جايگاه پرستش خدا قرار دهيد ] .